Yağış Nedir Yağmur Nasıl Oluşur? Yağmur bir yağış türüdür. Yağış ise farklı türleri barındıran daha kapsamlı bir kavramdır. Yani yağmur, dolu, kar ve hatta çiğ ile kırağı birer yağış türüdür. Türkiye’de yağış türlerinden en çok yağmur yağışını gördüğümüz için en çok bu kelimeyi kullanırız.
Gökyüzünde oluşan bulutların içindeki su damlaları yer çekimi etkisiyle yere düşer. Bu esnada eğer yeryüzünde ki hava sıcaklığı sıfır derecenin üstündeyse yağmur yağar. Eğer yeryüzünde sıcaklık sıfır derecenin altındaysa kar yağar. Dolu oluşumu ise daha farklıdır. Dolu taneleri buz olsa da yere düştüğü yerde sıcaklık yüksek olabilir. Dolu oluşumunda atmosferin üstündeki sıcaklık ve kararsız hava kütlelerinin etkisi vardır.
Yağış, atmosferde oluşan ve Dünya’ya geri düşen herhangi bir sıvı veya donmuş sudur. Yağmur, karla karışık yağmur ve kar gibi birçok biçimde gelir. Buharlaşma ve yoğuşma ile birlikte, yağış küresel su döngüsünün üç ana parçasından biridir.
Yağış, su buharı daha büyük ve daha büyük su damlacıklarına yoğunlaştığında bulutlarda oluşur. Damlalar yeterince ağır olduğunda, Dünya’ya düşerler. Bir bulut, daha yüksek irtifalarda olduğu gibi daha soğuksa, su damlacıkları buz oluşturmak için donabilir. Bu buz kristalleri daha sonra bulutun içindeki ve Dünya yüzeyindeki sıcaklığa bağlı olarak Dünya’ya kar, dolu veya yağmur olarak düşer. Çoğu yağmur aslında bulutlarda yüksek kar olarak başlar. Kar taneleri daha sıcak havaya düştükçe, yağmur damlaları haline gelirler. (Precipitation)
Yağış Nasıl Oluşur
Yağış oluşumunda temel kavramlar buharlaşma, yoğunlaşma ve yağışın oluşumudur. Bu kavramlar dışında yağışın oluşumu için başka etkenlerde gerekir. Şimdi tüm bu etkenleri sırasıyla inceleyelim.
1-Yer Kürede Su
Yağış Oluşumu için ilk önce yeryüzünde su olması gerekiyor. Çünkü yerdeki su buharlaşarak havaya ve orada yoğunlaşarak tekrar yere iner. Yeryüzünde en çok suyun olduğu yer okyanus ve denizlerdir. Karalarda ise ekvator bölgesi en çok suyun olduğu yerdir.
2-Basınç, Sıcaklık ve Buharlaşma
Yerdeki su güneş ışınlarının havayı ısıtması ya da yeri ve okyanus ile denizleri ısıtması sayesinde buharlaşır. Tıpkı tencerede kaynayan su gibi. Yani sıcaklık suyu buhar haline getirmelidir. Dolayısıyla sıcaklığın fazla olduğu yerlerde buharlaşma daha fazla olur. Ancak aklımıza hemen çöller gelebilir. Çöller çok sıcak olduğu için buharlaşma fazla olmalı ve bol yağış almalıdır, şeklinde düşünebiliriz. Unutmamalıyız ki yağış için tek şart sıcaklık değil. Sıcaklık ne kadar fazla olursa olsun yerde buharlaşacak su olmayınca yağış oluşamaz.
Ayrıca buharlaşma olayı yerden atmosfere doğru olur. Yani yükselici bir hava olması gerekir. Yeryüzünde dikey yönlü alçalıcı ve yükselici hava hareketleri vardır. Bunlardan yükselici olan buharlaşmayı sağlar ve bu alanlar alçak basınç alanlarıdır. Çöllerde alçalıcı hava hareketleri olduğu için buharlaşma oluşamaz. Çünkü hava yükselemez ve yağış oluşamaz.
3-Yoğunlaşma
Yerden buharlaşarak atmosfere doğru yükselen su buharları yoğunlaşarak su damlacıkları haline gelir. Bu olayın gerçekleşmesindeki temel sebep yerden yükseldikçe sıcaklığın azalmasıdır. Dağların yüksek yerlerinde kar örtüsü görmemizin sebebi budur. Dolayısıyla atmosfere yükselen su buharları yükseldikçe soğuyacak ve soğumanın etkisiyle yoğunlaşıp su damlaları haline gelecektir.
4-Bulut Oluşumu
Bulutlar su damlalarından oluşur. Tıpkı sis gibidir ancak daha yoğun halidir. Bulutlar buharlaşan suyun atmosferin yükseklerinde soğuması ve yoğunlaşıp su damlacıkları haline gelmesiyle oluşur.
5-Yer Çekiminin Etkisi
Yer çekimi olmasaydı bulutlar uzaya kaçardı ve yağış kıtlığı yaşayan dünyada hayat olmazdı. Çünkü atmosferde bulutları oluşturan su damlaları yer çekiminin etkisiyle yere doğru çekilir, böylece yağış oluşur.
Sonuç
Yağış için su ve sıcaklık temel şarttır. Bunlar gerçekleştikten sonra yağışlar oluşumlarına göre farklı sınıflara ayrılır. Ayrıca yağışın yağdığı yerin sıcaklık ve rüzgar etkilerine göre tür olarak ta yağmur, kar ve dolu gibi türlerine göre yağışları ayırabiliriz.
Yeryüzündeki muhteşem denge ve döngüler hayatın canlılığın devamını sağlar. Bunlardan biri ve belki de en önemlisi yağıştır. Yağış hayatın vazgeçilmezi suyun kaynağıdır.
Yazar: Fatih Kar:
Coğrafya Öğretmeni