Şeyhülislam Yahya Efendi Kimdir? Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği
Şeyhülislam Yahya Efendi, asıl adıyla Zekeriyazade Yahya Efendi, 1552 yılında doğmuş ve 16. yüzyılın son yarısı ile 17. yüzyılın ilk yarısında yaşamıştır. Türk Divan şairi ve âlim olarak tanınan Yahya Efendi, Sultan I. Mustafa, Sultan IV. Murat ve Sultan İbrahim dönemlerinde “Şeyhülislam” olarak görev yapmıştır.
Babası Bayramzade Zekeriya Efendi, III. Murat döneminde şeyhülislamlık yapmış ve 1592 yılında vefat etmiştir. Babasından dolayı “Zekeriyazade” olarak da bilinen Yahya Efendi, medresede aldığı başarılı eğitimle kısa sürede yükselmiş ve Hicri takvime göre 998 yılında Haseki Sultan Medresesi’ne müderris olarak atanmıştır. 1004 yılında Halep Kadısı olarak atanmış ve bu nedenle İstanbul’dan ayrılmak zorunda kalmıştır. Şam, Bursa ve Edirne’de kadılık yapmıştır.
Sultan I. Mustafa’nın ikinci kez tahta çıkmasıyla 1622 yılında ilk kez şeyhülislamlık görevine atanmış, 1624 yılında ise IV. Murad’ın velayeti altında ikinci kez şeyhülislamlık görevine getirilmiştir. IV. Murat döneminde bu görevde 7 yıl kalmış, 7 Şubat 1632’de çıkan kargaşada ve ayaklanmada bulunduğu için görevden alınmıştır. Daha sonra Sultan Selim çevresindeki bir konağa çekilmiş ve Topkapı Çiftliği’ne gitmiştir. IV. Murad’ın yeni bir ayaklanmayı bastırıp devlet adamlarını ortadan kaldırmasının ardından, Şeyhülislam Yahya Efendi üçüncü kez şeyhülislamlık görevine atanmış ve ölümüne kadar bu görevde kalmıştır. 1644 yılında İstanbul’da vefat etmiştir.
Eserleri
Şeyhülislam Yahya Efendi’nin edebi mirası genellikle şiirleriyle sınırlıdır. En bilinen eseri, Divan’ıdır.
| Tür | Eserler |
|---|---|
| Şiir | Divan |
Edebi Kişiliği
Şeyhülislam Yahya Efendi, çağının önemli gazel ustalarından biri olarak tanınır. Şiirlerinde zarif bir dil ve ince, hayali zengin bir ifade kullanmıştır. Gazel türünde rubai veznini ilk kullanan şairlerden biridir. Sanatlara fazla düşkün olmamakla birlikte, şiirlerinde kendine has bir üslup geliştirmiştir.
Şeyhülislam Yahya Efendi, Baki’yi Nedime bağlayan çizgi olarak nitelendirilir ve daha sonraki nesiller tarafından da anılmıştır. Nedim ve Ziya Paşa gibi şairler, eserlerinde Yahya Efendi’nin şairliğine atıfta bulunmuş, onun edebi mirasını öne çıkarmışlardır. Yahya Efendi’nin zarif dili ve şiirlerinde kullandığı üslup, onun döneminin ötesinde bir şair olarak tanınmasını sağlamıştır.