Karasal İklim Genel Özellikleri Nelerdir? Belirli bir coğrafi bölgede meydana gelen rüzgar, sıcaklık, yağış, hava basıncı ve nem sonucunda uzun süre hakim olan hava durumu iklim olarak adlandırılır. Bir bölgenin iklimi üzerinde etkili olan birçok faktör bulunur. Bunlardan en önemlisi de enlemdir. Genelde ekvator çizgisine yakın konumdaki alanlar güneş ışığından daha fazla yararlanır. Bu yüzden de kutup noktalarına yakın yerlerden daha sıcaktırlar. İklim üzerinde etkili olan diğer faktörler arasında arazı yapısı, yükseklik, su kütleleri ve su akımları yer alır.
İklim sınıflandırması sıcaklık ve yağışların ortalamasına ve aralığına göre yapılır. En yaygın olarak kullanılan Koppen iklim Sınıflandırması, kuru, tropikal, ılıman, kutup ve kıta iklimi olmak üzere beş ana tür içerir. Birincil türler kendi aralarında ayrılarak yağmur ormanı, muson, tropikal, çöl, okyanus, bozkır, Akdeniz ve karasal iklim gibi ikincil türlere ayrılır. Bu yazı ise karasal iklime odaklanacaktır.
Karasal İklime Genel Bir Bakış
Kıta iklimi sınıfında değerlendirilen karasal iklim, özellikleri gereği değişken hava durumu ve sıcaklığa sahiptir. Karasallık ile bir bölgedeki iklimin büyük kara kütlesini ve iç mekanı ne derece etkilediği ifade edilir. Bu tür iklimde, sıcaklık okyanus ya da deniz gibi bir su kütlesi tarafından yönetilmez. Genelde hakim rüzgarın havaya doğru hareket halinde olduğu orta enlemlerde ortaya çıkar. Bu iklime sahip bölgelerde kışlar soğuk ve kurak; yazlar ise sıcak geçer. Hava durumunu yazın serinletecek, kışın ise yumuşatacak su kütleleri mevcut değildir.
Toprak ve kayalar suya kıyasla daha düşük ısı kapasitesine sahiptir. Bu yüzden de ısı kaybı da çok daha hızlı gerçekleşir. Karasal iklimin diğer türlere kıyasla daha kuru olduğu görülür. Bölgenin uzağındaki okyanus ve denizlerde ortaya çıkan hava kütleleri bu bölgeye ulaşamadan kaybolur. Bu iklim tipi, daha çok bu özelliklerin ortaya çıkabilmesi için gereken büyük kara kütlelerini barındıran Kuzey Yarımküre taraflarında görülür.
Karasal İklimin Genel Özellikleri
Karasal iklimde, sıcak aylarda hava durumunu yoğunlaştıran ılımlı yağış miktarı görülebilir. Oluşan yağışlar, tropik bölgelerde bulunan denizlerden yükselen havanın kutupsal cepheye çekildikten sonra kuzeye doğru ilerlemesiyle ortaya çıkan siklonlardan kaynaklanır. Bu bölgelerin çoğunda maksimum yağış yaz aylarında görülür. Özellikle de İran, Kuzey Irak, Afganistan, Pakistan, Orta Asya’nın dağlık alanları ile Kuzey Amerika kıtasındaki Kuzey Pasifik dağları azami yağış miktarına sahiptir.
Yıllık ortalama yağış miktarı 60 -120 cm arasında olup çoğunlukla kar şeklinde gerçekleşir. Yaz mevsiminde soğuk sıcaklıklar ve fırtınalar da görülebilir. Kışlar ise çoğunlukla soğuk geçer. Tropikal havanın etkileriyle kış aylarında çok az bir yumuşama oluşabilir. Bu mevsimde ortalama sıcaklık genellikle sıfırın altındadır. İlkbahar ve sonbahar mevsimleri ise enlem ve yükseklik özelliklerine göre değişir. Daha güneyde İlkbahar, Mart ayının başıyla beraber başlarken; kuzeyde Mayıs ayı başlangıç kabul edilir.
Nerelerde Karasal İklim Görülür?
Dünya genelinde Rusya’nın orta bölgeleri, Kuzey Amerika ve Sibirya’nın çoğunda karasal iklim görülür. Özellikle de Sibirya, Kanada ve Kuzey Amerika eyaletlerinde yaz ve kış ayları ortalama sıcaklık değerleri arasında 40 dereceye kadar ciddi farklar bulunur. Ayrıca gece – gündüz sıcaklık farkları da yüksektir.
Ülkemizde ise denizden uzak iç bölgelerimizde bu iklim tipine rastlanır. Özellikle de Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu, İç Anadolu ve İç Batı Anadolu ile Trakya’nın iç kesimleri bu iklime elverişlidir. Isınan havanın yükseldikten sonra soğuması ile ortaya çıkan konveksiyonel yağışlar İç Anadolu’da Kırkikindi Yağışları olarak adlandırılır.
Bu iklimde yaygın olan bitki örtüsü step ya da bozkır olarak geçmektedir. Bu bitki örtüsünde arpa, buğday, tahıl ve benzeri tarım ürünleri yetişir. Ayrıca yazların yağışlığı geçtiği Doğu Anadolu bölgesi büyükbaş hayvancılık; düzlük alanların yaygın olduğu İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi ise küçükbaş hayvancılık için elverişlidir. Kuzeydoğu Anadolu’nun yaz sıcaklık ortalaması 17 – 19 °C; kış sıcaklık ortalaması ise -7 ila -10°C ‘dir. Doğu Anadolu’da ise yıllık sıcaklık ortalaması 4- 6 °C olarak karşımıza çıkar.