Yıldızların Ölümü konusunu merak ediyorsanız bu yazı tam size göre. Sizce yıldızlar nasıl yaşlanırlar ve nasıl ölürler? Bu gerçekten de çok merak edilen bir sorudur. Şimdi yıldızlar hakkında merak edilen tüm detayları sizler için hazırladık.
Yıldızların Ölümü ve Diğer Özellikleri
İnsan ömrü standartlarına göre yıldızlar, sonsuza dek yaşıyormuş gibi görünürler. En kısa ömürlüler olan OB yıldızları bile yaklaşık 1 milyon yıl kadar yaşarlar. Öte yandan, Beyaz Cüzce denen yıldızlar Kara Cüce denen soğuk küllere dönüşmeden önce gittikçe küçülerek milyarlarca yıl yaşayabilirler. Yıldızlar yaşça büyürken nükleer füzyon denen bir süreçte çekirdeklerindeki elementleri kaynaştırırlar. Güneş’in şu anda yaptığı şey de budur. Güneş, yıldızların çekirdeklerindeki hidrojenin kaynaştığı ana kol denen yerdedir. Hidrojen kaynaştırmayı bıraktıklarında ana koldan ayrılırlar ve işlerde o zaman ilginç bir hal almaya başlar. Bir yıldızın yaşlanıp ölme süreci onun başlangıç kütlesi ile oldukça bağlantılıdır. Güneş gibi bir yıldızın ölümü ondan 40 kat daha büyük olan bir yıldızdan farklı olur.
Güneşin Ölümü
İnsanlar sık sık Güneş öldüğünde ne olacağını sorarlar. Bu sorunun cevabını öğrenmek için Güneş’in sona doğru nasıl bir evrimsel yol izleyeceğine bakmak gerekiyor. Güneş, şu anda, birkaç milyar yıl daha çekirdeğindeki hidrojeni kaynaştırmaya devam edecek bir noktada bulunmaktadır. Hidrojen bitince Güneş, çekirdeğindeki helyumu kaynaştırarak karbon yaratacaktır. İşte o zaman Güneş, ana koldan ayrılacak ve asimptotik Dev Kol yıldıza dönüşecektir. Güneş bu dönüşmeden sonra gittikçe genişleyecektir. Bu genişleme sonrasında atmosferinde bulunan karbon, ona kırmızımsı bir renk verecektir.
Zamanla yaşlanan kırmızı dev Güneş, yıldızlar arası maddenin derin bir parçası haline gelmek üzere karbon zengini dış atmosferini uzaya püskürtmeye başlayacaktır. Bu sürece kütle kaybı denmektedir. Bu maddeler Güneş’in etrafında gezegenimsi bulutsu denen bir gaz ve toz kabuğu oluşturacaktır. Bu terim, bu cisimlere teleskop ile bakarken onları gezegen şekilli bulutsulara benzeten William Herschel tarafından verilmiştir. Geriye sadece güneşin sıcak ve çıplak çekirdeği kalacaktır. Yoğun ısısı ve ışığı gezegenimsi bulutsuyu harekete geçirerek parlamasına sebep olacaktır. Nihai olarak çekirdek dönüşecek ve Beyaz Cüce halini alacaktır.
Gezegenler ve Yıldızların Ölümü
Yıldızların Ölümü gezegenler için güzel deneyimler değildir. Bizim Güneş Sistemimiz ile örnek verelim. Bizim Güneşimiz, ömrünün sonuna doğru kırmızı bir deve dönüştüğünde atmosferi şişerek patlayacaktır. Bu patlama sonrasında Merkür, Venüs, Dünya ve muhtemelen Mars’ta yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalacaktır. Dünyadan geriye kalanlarsa Mars’ın yörüngesine savrulabilir.
Mars, mevcut yörüngesinin ötesini taşınacak ya da yok olacaktır. Belki burada kısa bir sıcaklık döneminin keyfini çıkarabilir. Dış Güneş Sistemi’nin donmuş gezegenleri, zamanla ısınabilir. Hatta muhtemelen yeni bir yaşam dalgasına ev sahipliği yapabilirler. Beyaz Cüce Güneş, soğuduğunda onun büzüşen ve yaşanabilir bölgesinin dışında kalan gezegenler donacaktır. Zaman içinde, yaklaşık 10 milyarlarca yıl sonra Güneş bile sönecektir. Güneş en sonunda ışık bile vermeyen soğuk bir küreye dönüşecektir.
Devasa Yıldız Felaketi
Peki ya Güneş’ten daha iri olan yıldızlar nasıl ölürler? Güneş’in en azından 8 katı büyüklüğündeki yıldızlar da çekirdeklerinde meydana gelen nükleer füzyona ilgili aynı aşamalardan geçerler. Fakat onlar karbon aşamasında ne yazık ki duramazlar. Bu Yıldızların Ölümü diğerlerine göre daha korkunçtur. Bunun sebebi devasa kütleleri yüzündendir. Karbonu kaynaştırıp Neon’a, Neon’u Oksijen’e, Oksijen’i Silikon’a dönüştürürler. Bu dönüştürme döngüsü Demir atomuna kadar gider. Bu noktada füzyon reaksiyonu durur. Çünkü demiri kaynaştırmak Bir yıldızın sağlayabileceğinden daha fazla enerji gerektirir. Bu olduğunda çekirdek nötronlardan aşırı derecede yoğun bir topun içine çökerek Nötron Yıldızı haline gelir. Orijinal yıldız çok büyük olduğunda, örneğin 25 Güneş kütlesinden daha büyük olduğunda çekirdek bir kara deliğe dönüşmek üzere yoğunlaşmaya devam eder. Çekirdek değişimlerini geçirirken Yıldız’ın kalan kısmı en dış katmanlarının uzaya saçıldığı yerde kütle kaybı yaşar.
Bazı yıldızların dış katmanları çekirdeğe çarpar sonra geri seker. Bu hareketi bir şok dalgası yaratır. Bunun sonucunda oluşan yıkıcı patlama Tip 2 Süpernova diye adlandırılır. Patlayan maddeler ve şok dalgası fırlayarak yıldızın yaşamının daha önceki aşamalarından atılmış maddelerle çarpışır. Bu çarpışma o kalıntılardaki gazları harekete geçirerek yeniden patlamalarına sebep olur. Bazen bir cüce yıldız kendi başına şiddetli bir patlama yaşar. Bunlara Tip 1A Süpernova denir ve genellikle bunlar, yıldızın yok olmasıyla sonuçlanır. Böylesi bir patlamadan gelen ışık evrendeki uzaklıkları ölçmede kullanılabilir. Yıldızların Ölümü evrenle ilgili sorduğumuz sorulara cevap verebilirler.
2054 Süpernovası
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi Yıldızların Ölümü gerçekleştiğinde hem bizim galaksimize hem de diğer galaksilere saçılmış süpernova kalıntıları mevcuttur. Bunlardan en ünlüsü olan, küçük amatör bir teleskopla görülebilen Yengeç Bulutsusu, Boğa Takımyıldızı içinde, 6500 ışık yılı uzaklıktadır. Devasa öncül yıldızların patlamasının sebep olduğu ışık dünyadan ilk olarak 1054 yılında görülebilmiştir. Bu sebeple bulutsunun resmi olarak atanmış adı SN 1054’tür.
O tarihte Çinli gözlemciler, onu bir misafir yıldız olarak değerlendirilmiştir. Aynı zamanda bu patlamanın Amerika’nın Güney batısındaki Anasazi kültürü tarafından da gözlenip kaydedilmiş olması muhtemeldir. Yengeç Bulutsusu merkezinde dönüp duran nötron yıldızından gelen Radyo sinyallerinin titreşimlerini iletir. Buna Pulsar denmektedir. Bu kelime İngilizce Pulsating Star yani titreşen yıldız kelimelerinden türetilmiştir. Bu Pulsar, 1968 yılında astronomlar Yengeç Bulutsusu’nun merkezinden gelen sinyalleri fark ettiklerinde keşfedilmiştir.
Bilinmeye Değer Diğer Olaylar
Süpernova, bir Beyaz Cüce, bir başka ana kol yıldızı ya da kırmızı bir dev gibi daha iri bir cismin yörüngesine oturduğunda gerçekleşen nükleer bir patlamadır. Bu cisim kütlesini kademe kademe Beyaz Cüce’ye kaptırır. Cücede yeterli madde topladığında nükleer füzyon başlar. Bunun sonunda sönen geçici bir parlamaya sebep olur ve sonra süreç yine en baştan başlar. Yıldızların Ölümü dediğimiz şey aslında başka bir yıldızın doğmasını sağlayacak bir döngüden ibarettir.