ÖZET
1281 yılında Horasan’ın Nişabur kentinde doğdu. Asıl adı Seyyid Muhammed Bin İbrahim Ata’dır. Eğitimini Fieyh Lokman-ı Perende’den almıştır. Lokman-ı Perende, aynı zamanda Ahmet Yesevi’nin talebesidir. Eğitimini tamamlayan Hacı Bektaş-ı Veli, Anadolu’ya gelir ve çeşitli vilayetleri dolaşır. Nevşehir’in Hacı Bektaş ilçesine yerleşir. Halkı işra edici çalışmalarını burada sürdüren Hacı Bektaş-ı Veli birçok talebe yetiştirir. ‘’Ahilik Teşkilatı’’ aracılığı ile önemli hizmetlerde bulunarak, Osmanlı Devleti sultanlarından büyük bir hürmet görür. Osmanlıların kurulmasında büyük bir emeği olan Hacı Bektaş-ı Veli, Osmanlı Ordusu’nun ve yeniçerilerinin manevi piri olarak nitelendirilir. Makalât adlı Arapça eseri ile İslâm dininin emir ve yasaklarından söz eder. İslâm’a uymayan tüm davranışlara şiddetle karşı çıkan Hacı Bektaş-ı Veli, tasavvuf usulüne uygun olarak hayatını devam ettirmiştir. Bu davranışı nedeniyle ‘’Bektaşi’’ olarak tanınmıştır. Hacı Bektaş-ı Veli 1338 yılında vefat etmiştir.
Eserleri: Favaid, Besmele Şehri, Hacı Bektaş’ın Nasihatleri, Şathiye, Malakât, Fevaid, Malakât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniye
UZUN
Hacı Bektaş-ı Veli Hayatı Uzun
Hoca Ahmet Yesevi’nin müritlerinden olan Lokman Perende’nin talebesi olan ve asıl adı Seyyid Muhammed Bin Ata olan Hacı Bektaş-ı Veli, 1209 yılında Horasan’ın Nişabur kentinde doğmuştur. Yeseviliğin halifesi olarak nitelendirilen Hacı Bektaş-ı Veli, tasavvuf düşüncesini insanlara yaymak için Anadolu’yu dolaşmıştır. Son olarak Sulucakarahöyük köyüne yerleşmiş ve burada birçok derviş yetiştirmiştir. Yeniçeri Ocağı’nda biçimlenen ‘’Bektaşilik’’ tarikatının kurucusu olan Hacı Bektaş-ı Veli, kurduğu tarikat ile Osmanlı Devleti’nde büyük bir emek sahibidir. Osmanlı padişahları tarafından hürmet edilmiş, tasavvuf inancı gereği yaşamını sürdürmüştür.
Yunus Emre’nin hocası olan Hacı Bektaş-ı Veli, tasavvuf, hoşgörü ve sevgi temalarını eserlerinde işlemiştir. Şeriat, Tarikat, Hakikat ve Marifet olarak nitelendirdiği tasavvuf yolları gereği, kırk makamı işleyen Makalat adlı Farsça eserini yazmıştır. Ahlaki ve dini kuralları, tasavvuf anlayışını, hoşgörüyü benimsemiştir. Ömrü boyunca, çevresindekilere ve halka doğru yolu göstermiştir. Hacı Bektaş-ı Veli 1271 yılında vefat etmiştir. Mezarı ise Nevşehir’in Hacıbektaş ilçesinde bulunmaktadır.
Hacı Bektaş-ı Veli Edebi Kişiliği
Anadolu halkında dinî ve ahlaki anlamda yol göstermiştir. Hacı Bektaş-ı Veli, Türkçe dilinde nefes adında ilahiler yazmıştır. Tanınmasının bir diğer nedeni ile ilahileridir. Anadolu insanına, kendi kullandığı Türkçe dili ile seslenmiş, ayrıca tasavvuf terminolojisinde birçok Farsça kelimenin karşılığı olan Türkçe kelimeleri kullanmıştır. Bu ilahiler, genel olarak hece vezbi ve dörtlüklerle söylenmiştir. Bektaşilik dilde ve edebiyatta önemli bir çizgi haline gelmiştir. Hacı Bektaş-ı Veli, tasavvufa inan tüm insanlara tasavvuf kurallarını anlatmıştır. Makalât, mensur ve manzum gibi eserlerinin Türkçe çevirileri bulunmaktadır. Tasavvuf ve dini temellere dayanan yapıtları ile yüzyıllar geçse de halkımızın büyük bir çoğunluğu tarafından okunmakta, birçok kişi tarafından hayat felsefesi olarak nitelendirilmektedir.
Hacı Bektaş-ı Veli
Hacı Bektaş-ı Veli, 1209 yılında Horasan’ın Nişabur kentinde doğmuş, asıl adı Seyyid Muhammed Bin Ata olan önemli bir tasavvuf alimi ve önderidir. Eğitimini Yesevi geleneğinin önde gelen isimlerinden Lokman Perende’den almış ve Anadolu’ya yayılmıştır. Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde büyük etkileri olan Bektaşilik tarikatının kurucusu olarak bilinir. Yaşamı boyunca hoşgörü, sevgi ve insanlık değerlerini ön planda tutmuş, Yunus Emre gibi önemli şahsiyetlerle de ilişkileri olmuştur.
Hacı Bektaş-ı Veli, Anadolu’nun çeşitli vilayetlerinde dolaşarak tasavvufi düşüncelerini insanlara ulaştırmış ve son olarak Nevşehir’in Hacıbektaş ilçesine yerleşmiştir. Burada birçok derviş yetiştirmiş ve Ahilik Teşkilatı aracılığıyla ekonomik ve sosyal düzenin sağlanmasında önemli katkılar sağlamıştır. Osmanlı sultanları tarafından da hürmet görmüş, manevi lider olarak kabul edilmiştir.
Eserleri
Hacı Bektaş-ı Veli’nin eserleri arasında Türkçe ve Farsça dilinde yazılmış birçok önemli eser bulunmaktadır:
| Eser Adı |
Açıklama |
| Makalat |
İslam’ın emir ve yasakları :Arapça eseri |
| Favaid |
- Bilgiler
- Nasipler
- Tüyolar
- Atamalar
- Sırlar
|
| Besmele Şehri |
“Bismillah” |
| Hacı Bektaş’ın Nasihatleri |
Ahlaki nasihatlar |
| Şathiye |
Şiirler |
| Malakât |
Gaybi bilgiler |
| Fevaid |
Faydalar |
| Malakât-ı Gaybiyye |
Gaybi bilgiler |
| Kelimât-ı Ayniye |
Aynı kelimeler |
Edebi Kişiliği
Hacı Bektaş-ı Veli, edebi kişiliğiyle de ön plana çıkmıştır. Türkçe dilinde nefes adını verdiği ilahiler yazmış ve Anadolu insanına tasavvufi düşünceleri Türkçe diliyle aktarmıştır. Ayrıca, tasavvuf terminolojisinde Farsça kelimelerin yanı sıra Türkçe kelimeleri de kullanarak dilde ve edebiyatta önemli bir çizgi oluşturmuştur. İlahileri genellikle hece vezni ve dörtlüklerle yazılmıştır ve Bektaşilik geleneğinde önemli bir yer tutmaktadır. Hacı Bektaş-ı Veli’nin eserleri, yüzyıllar geçse de hala geniş bir kesim tarafından okunmakta ve yaşam felsefesi olarak kabul edilmektedir.