Sofokles Hayatı
(M.Ö. 496 – M.Ö. 406)
Sofokles, Eski Yunan tragedya şairi olarak tanınır. M.Ö. 496 yılında Atina yakınlarındaki Kolonos köyünde, orta sınıf varlıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Genç yaşta müzik ve spor dallarında başarılı olmuştur. Atinalıların Perslere karşı kazandığı deniz zaferinden sonra yapılan törende lider olarak seçilmiştir.
Sofokles, M.Ö. 468 yılında, yirmi sekiz yaşındayken, tragedya yarışmasında Aiskhylos’u mağlup ederek ilk ödülünü kazanmıştır. Hayatı boyunca birçok ödül kazanmış ve yüksek kamu görevlerinde bulunmuştur. M.Ö. 442’de Atina devletine bağlı devletlerin ödediği vergileri toplamak ve devlet hazinesini yönetmek üzere seçilen üç kişiden biri olmuştur. Ayrıca birkaç kez ordu komutanlığı ve yüksek devlet yöneticiliği görevlerinde bulunmuş, sağlık tanrısı mabedinde rahiplik yapmış ve bazı kutsal emanetleri korumaktan şeref kazanmıştır.
Tragedyaya Getirdiği Yenilikler ve Bakış Açısı
Sofokles, tragedya türünde önemli yenilikler getirmiştir. Yazar, oyuncu sayısını üçe çıkararak diyalogların koro kısmına oranla daha fazla yer aldığı bir yapı oluşturmuştur. Bu sayede karakterler arasındaki etkileşimleri artırmış ve dramayı güçlendirmiştir. Tragedyalarında bireyin acı çekerek bilince erişmesi ve son anda gerçekle yüzleşmesi temalarını işlemiştir.
Eserleri ve Edebi Kişiliği
Sofokles’in elimizde kalan eserlerinden en erken yazılmış olanı Aias‘tır. Bu eser, onurunu kaybeden bir karakterin, onurunu kendini öldürerek kazanmaya çalışmasını anlatır. Sofokles’in tragedyalarında, kahramanlar genellikle kendi değerlerine sahip çıkma ve bu uğurda bedel ödemeye hazır olma özellikleri taşır.
Diğer önemli eserlerinden biri Kral Oidipus‘tur. Bu eser, insan zekâsı ve iradesine karşı tanrıların ve kaderin olağanüstü güçlerini işlemiş, insanların bu güçler karşısında çaresizliğini vurgulamıştır. Kral Oidipus, klasik Yunan edebiyatının en önemli yapıtlarından biridir ve Eski Yunan tragedyalarının en yetkin örnekleri arasında sayılır.
Sofokles’in daha sonraları yazdığı tragedyalar arasında Elektra ve Philoktetes bulunur. Ayrıca, öldükten sonra oynanan Oidipus Kolonos’ta eseri de onun son tragedyaları arasında yer alır. Bu eserlerde kahramanlar, kötülük yapan kişilerle savaş ve mücadele içindedirler. Çektikleri acılara rağmen, bu acılara yenik düşmeden sorunlarını aşarlar.
Sofokles’in eserleri evrensel bir dile sahiptir ve kahramanları bulundukları toplumdan ayrışmadan evrensel sorunlarla yüzleşirler. Edebi kişiliği ve eserleri, Yunan tragedyasının önemli örneklerini oluşturur ve edebiyat tarihinde özel bir yer edinmiştir.