Sabahattin Eyüboğlu Kimdir: Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği
Sabahattin Eyüboğlu, 1908 yılında Akçaabat’ta doğmuş, Türk edebiyatının ve kültürünün önemli isimlerinden biridir. Eğitim hayatına Trabzon Lisesi’nde başlamış, son sınıftayken üniversitelerde öğretim üyesi yetiştirmek amacıyla açılan sınavı kazanarak Fransa’ya gönderilmiştir. 1933 yılında Türkiye’ye döndükten sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünde doçent unvanını almıştır. 1947 yılında Paris’e gidip döndükten sonra Milli Eğitim Bakanlığı Müfettişliğine atanmıştır.
Eyüboğlu’nun yazarlık kariyeri 1930 yılında Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde yayımlanan ilk yazısıyla başlamıştır. Kültür Haftası, Varlık, Ağa, Tan gibi dergilerde eleştiri, deneme ve incelemeleriyle dikkat çekmiştir. 1940’larda, Yeni Şiir hareketinin toplumsal içerik kazanmasında önemli rol oynamıştır. Eski Anadolu Uygarlığı konusunda birçok belgesel film yapmış, Hitit Güneşi 1956 yılında Berlin Film Şenliği’nde ikinci olmuştur. Ayrıca, 1966 yılında Sinematek’in kurucuları arasında yer almıştır.
Eğitim ve kariyer hayatının yanı sıra, 1932 yılında İngiltere’ye giderek İngiliz Dili ve Edebiyatı üzerine incelemelerde bulunmuş ve ülkeye döndükten sonra çeşitli milli eğitim görevlerinde bulunmuştur. 1939-1947 yılları arasında Hasanoğlan Köy Enstitüsü’nde dersler vermiş, ancak köy enstitülerine karşı yürütülen kampanyalar nedeniyle görevlerinden uzaklaştırılmıştır. 27 Mayıs hareketinin ardından üniversiteden uzaklaştırılan 147 öğretim üyesinden biri olmuştur. Göreve tekrar döndükten sonra İTÜ’ye geçiş yapmıştır.
Eyüboğlu, Babeuf’tan Vedat Günyol ile çevirdiği *Devrim Yazıları* kitabından dolayı TCK’nın 142. maddesi kapsamında yargılanmış, 1966 yılında aklanmıştır. 12 Mart döneminde gizli örgüt kurma suçundan Vedat Günyol ve Azra Erhat ile birlikte tutuklanmış, ancak yargılandıktan sonra aklanmış ve kısa bir süre sonra hayatını kaybetmiştir.
Eserleri
Başlık | Yıl |
---|---|
Avrupa Resminde Gerçeklik Duygusu | 1952 |
Fatih Albümüne Bakış | 1952 |
Mavi ve Kara | 1961 |
Yunus Emre’ye Selam | 1966 |
Yunus Emre | 1971 |
Sanat Üzerine Denemeler | 1974 |
Pir Sultan Abdal | 1977 |
Köy Enstitüleri Üzerine | 1979 |
Anadolu Ormanları | 1956 |
Siyah Kalem | 1957 |
Karanlıkta Renkler | 1957 |
Nemrut Dağı Tanrıları | 1957 |
Hitit Güneşi | 1957 |
Göreme | 1959 |
Surname | 1959 |
Edebi Kişiliği
Sabahattin Eyüboğlu, Türk edebiyatına kazandırdığı eserlerle hem edebi hem de dilsel gelişmeye önemli katkılarda bulunmuştur. Toplumsal ve sanat sorunlarını derinlemesine araştırarak kaleme aldığı yazılar, Türk tarihini ve kültürünü anlamada önemli bir kaynak oluşturmuştur. Anadolu’nun bilinçli yorumcularından biri olarak, eski Yunan ve Anadolu uygarlıkları üzerine yaptığı araştırmalarla sanat tarihine katkıda bulunmuştur. Hümanist fikirlerin öncüsü olarak halk değerlerine yönelmiş, Türk kültürü alanında Halikarnas Balıkçısı ve Azra Erhat ile birlikte yeni Anadoluculuk görüşleri geliştirmiştir.