Baki Kimdir? Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği
1526 yılında İstanbul’da dünyaya gelen Baki’nin asıl adı Mahmud Abdülbaki’dir. Fakir bir ailenin çocuğu olarak doğmuş, babası müezzindir. Çocukluğunda saraç çıraklığı yapmış, ancak eğitim ve şiir tutkusunun fark edilmesi üzerine eğitimine devam edilmiştir. Eğitim sürecinde şiire olan ilgisi artmış ve ünü yayılmaya başlamıştır. Eğitimini tamamladıktan sonra çeşitli medreselerde müderrislik yapmış ve Kanuni Sultan Süleyman tarafından İstanbul’a getirtilmiş, devlete hizmetlerde bulunmuştur. Ömrünün sonuna kadar kazaskerlik ve kadılık görevini yerine getirmiştir. Şeyhülislam olmak isteyen Baki, bu kadroya getirtilememiştir. Türk edebiyatının en önemli isimlerinden biri olarak anılmış ve Sultanüş’şuara (Şairler Sultanı) olarak tanınmıştır. 1600 yılında İstanbul’da hayatını kaybetmiştir.
Çocukluğunda saraç çıraklığı yapmış olmasına rağmen, bazı kaynaklar serac çıraklığı yaptığı iddiasını da öne sürmektedir. Babasının Fatih Camii’nde müezzinlik yaptığı göz önüne alındığında, serac çıraklığı olması daha muhtemeldir. Eğitime olan tutkusunu ailesi fark etmiş ve eğitimine devam etmesine izin vermiştir. Gayretli bir öğrenci olarak dönemin ünlü müderrislerinden ders almış, eğitimini tamamladıktan sonra müderrislik yapmıştır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde kazaskerlik ve kadılık görevlerinde bulunmuş, adaleti ile dikkat çekmiştir.
Şiire olan ilgisi genç yaşlarda kendini göstermiş, 18-19 yaşlarında ünlü olmaya başlamıştır. Hocası Mehmed Efendi için yazdığı “Sümbül Kaside’si” ününü artırmış, dönemin ünlü şairlerinden Zati’nin dikkatini çekmiştir. Süleymaniye Medresesi’nde Ahmed Şemseddin Efendi’nin derslerine devam ederken, Sultan Süleyman’a sunduğu kasideyle saray çevrelerine girmeyi başarmıştır. Baki’nin saraya olan yakın ilişkileri, özellikle Kanuni Sultan Süleyman ile olan yakınlığı, onun iltifatlar almasına ve itibar görmesine yardımcı olmuştur. II. Selim ve III. Murat dönemlerinde de hem saraydan hem de halktan saygı görmüştür. Ölmeden önce büyük ilgi ve itibar görmüş, “Sultanüş’şuara” yani Şairlerin Sultanı olarak anılmıştır.
Eserleri
| Tür | Başlık | Yıl |
|---|---|---|
| Divan | Divan | – |
| Diğer | Fazâ’ilü’l-Cihad | – |
| Fazâil’i-Mekke | – | |
| Hadîs-i Erbain Tercümesi | – | |
| Kanuni Mersiyesi | – |
Baki’nin Edebi Kişiliği
Osmanlı’nın en parlak dönemlerinden birinde yaşayan Baki, şiirlerinde kullandığı temalara bu parlaklığı yansıtmıştır. Aşk, yaşama zevki ve doğayı şiirlerinin başlıca konularıdır. Şiirlerindeki teknik güç, ahenk ve akıcılık, onun şiirlerini farklı kılmaktadır. İstanbul Türkçesi’ni başarıyla kullanmış ve dil kullanımındaki yeteneğiyle dikkat çekmiştir. Genellikle dini olmayan konuları şiirlerinde işlemiş, şiirlerinde oluşturduğu tını ve musiki de önemli bir özelliktir.
Baki, Türk Divan şiirinin gelişimine büyük katkıda bulunmuş, özellikle Kanuni Sultan Süleyman’ın ölümü üzerine yazdığı “Kanuni Mersiyesi” (Mersiye-i Hazret-i Süleyman Han) ile bu alandaki başarısını kanıtlamıştır. Bu mersiye, teknik olarak güçlü bir yapıya sahip olup, ahengi dönemin edebiyat tarzını yansıtmaktadır ve en ünlü mersiyelerden biri olarak kabul edilmektedir. Osmanlı Divan Edebiyatı’na yenilikler getiren ve hicviyeleriyle tanınan Baki, Türk şiirinin önemli isimlerinden biri olmuştur.