Francis Bacon: Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği
Hayatı
Francis Bacon, 22 Ocak 1561 tarihinde İngiltere’de, Kraliçe I. Elizabeth’in adalet bakanı olan Nicholas Bacon’un oğlu olarak doğmuştur. Eğitim hayatına on iki yaşında Cambridge Üniversitesi’ne bağlı Trinity College’da başlamış ve burada skolastik felsefeyle ilk tanışmasını yapmıştır. Bu dönemde, mevcut felsefi yaklaşımlara karşı geliştirdiği karşıt görüşlerin temelleri atılmıştır. 1576 yılında hukuk eğitimi almaya başlamış, ancak bu eğitimini tamamlamadan önce, İngiltere’deki elçilerin birinin yanında çalışmak üzere Fransa’ya gitmiştir. Fransa’daki görevi sırasında, babasının 1579’da vefat etmesinin ardından İngiltere’ye dönmüş ve yarıda kalan hukuk eğitimini tamamlamıştır.
Eğitimini bitirdikten sonra avukatlık yapmaya başlayan Bacon, siyasi kariyer yapma hedefiyle İngiliz Parlamentosu’na seçilmiştir. Bu dönemde, önemli devlet görevlerinde bulunarak etkili bir siyasi figür olmuştur. Ancak, 1626 yılında zatürre hastalığına yakalanarak hayatını kaybetmiştir.
Bacon’ın yaşamında, Elizabeth’e olan bağlılığı önemli bir rol oynamıştır. Essex Kontu ile yakın arkadaşlığı, kraliçeyi devirmek üzere planlar yapması sonucu bozulmuştur. Bacon, Essex Kontu’nun bu planlarına karşı uzun süre arkadaşlarını fikirlerinden döndürmeye çalışmıştır. Kraliçeye suikast girişiminin ardından Essex Kontu tutuklanmış, Bacon’ın çabalarıyla kısa süreliğine serbest bırakılmıştır. Ancak Essex Kontu, tekrar tutuklanmış ve idam edilmiştir. Bu olay, Bacon’ın hayatında düşmanlar edinmesine neden olmuş, ancak Elizabeth’e olan bağlılığı, kariyerinde önemli fırsatlar elde etmesine yol açmıştır.
1603 yılında Kraliçe I. Elizabeth’in veliahdı James I’in tahta geçmesiyle birlikte, Bacon hızlı bir şekilde önemli mevkilere yükselmiştir. Önce “Sir” unvanını almış, ardından başsavcı olarak atanmış ve 1618’de İngiltere başyargıcı olmuştur. Kariyerinin zirvesindeyken, rüşvet suçlamasıyla tutuklanmış ve suçlu bulunarak hapis cezasına çarptırılmıştır. Hapiste uzun süre kalmamış, ancak bu dönem boyunca parlamentoda ve siyasette görev alamamıştır. Siyasetten ayrılması, Bacon’ın kendisini felsefeye adamasına yol açmıştır.
Bacon’ın felsefesinin merkezinde bilim yer almıştır. Bilimin insanları aydınlatma ve geliştirme işlevini vurgulamış ve pragmatizmle sonuçlanacak olan deney temelli İngiliz felsefesinin ilk tohumlarını atmıştır. Bacon’a göre, bilimin başlıca yöntemi tümevarımdır. Bacon, bilim ve felsefenin gelişimini gösteren yapıtlarıyla, doğa ve akıl arasında bir bağ kurulabileceği fikrini yerleştirmiştir. Bacon’un ölümü de bilim uğruna olmuştur; soğuğun çürümeyi önleyip önlemediğini araştırırken geçirdiği deneyde soğuk algınlığına yakalanmış ve 1926’da zatürre nedeniyle vefat etmiştir.
Eserleri
- Essays (1597): Bacon’ın denemelerinin ilk koleksiyonu olan bu eser, 1597’de yayımlanmış ve sonrasında 1612 ve 1625 yıllarında tekrar basılmıştır. Eser, Bacon’ın geniş bir konu yelpazesindeki fikirlerini ve gözlemlerini içerir.
Edebi Kişiliği
Francis Bacon, felsefe ve siyaset alanının yanı sıra denemeleriyle de tanınmıştır. Essays adlı eseri, yalın ve berrak anlatımı ile zekice oluşturulmuş formuyla İngiliz Edebiyatı’nın önemli isimlerinden biri olmasına katkıda bulunmuştur. Denemeleri, Bacon’ın çeşitli konulardaki düşüncelerini yansıtırken, günlük yaşantıyı kolaylaştıracak öneriler de sunmaktadır. Bu açıdan, Bacon’ın denemeleri önemli bir edebi değer taşımaktadır.
Bacon’ın edebi kişiliği, Hristiyan ahlak yapısından uzak, daha makyavelist bir ahlak görüşünü yansıtmaktadır. Ancak, bu yaklaşım makyavelist bir tavırdan ziyade, geleneksel Hristiyan ahlakı ile uzlaşmacı ve vasat bir ahlak yapısını yansıtır. Bacon’ın felsefi ve edebi çalışmaları, düşünce biçimini anlamamızın yanı sıra, insanlara çeşitli yaşam önerileri sunarak onların yaşamlarını kolaylaştırmayı hedeflemiştir. Bacon, hem felsefi hem de edebi alanlarda önemli bir miras bırakmış, bu sayede hem düşünce dünyasında hem de edebiyat tarihinde kendine sağlam bir yer edinmiştir.