Daha önce anlatım biçimleri ile ilgili faydalı bilgiler vermiştik. Bu çalışmamızda ise dört anlatım biçiminden birisi olan açıklayıcı anlatımın ne olduğunu kısaca anlattık ve açıklayıcı anlatıma örnekler verdik.
Açıklayıcı Anlatım Nedir?
Açıklayıcı anlatım, asıl gayesinin bilgi vermek olan metinlerde kullanılan bir anlatım biçimidir. Bu anlatım biçiminde amaç, okuyucuya herhangi bir konu hakkında bilgi vermek, herhangi bir şeyin yapısı, işleyişi vb. hakkında açıklamalarda bulunmaktır.
Kaç Tane Anlatım Biçimi Vardır?
Betimleyici anlatım, tartışmacı anlatım, öyküleyici anlatım ve açıklayıcı anlatım olmak üzere 4 farklı anlatım biçimi bulunmaktadır.
AÇIKLAYICI ANLATIM ÖRNEKLERİ
Örnek 1
Malatya, Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan büyük şehirlerimizden bir tanesidir. Doğusunda Elazığ, batısında Kayseri, kuzeyinde Sivas, güneyinde ise Adıyaman illeri bulunmaktadır. Nüfusu 773.000 civarındadır. Toplamda 14 ilçesi bulunmaktadır. Bu ilimizde kışlar sert ve soğuk, yazlar ise sıcak ve kurak geçmektedir. Başlıca geçim kaynağı tarımdır. En çok yetişen ve ticareti yapılan tarım ürünü ise kayısıdır.
(Yukarıdaki paragrafta Malatya ili hakkında çeşitli bilgiler verilmiştir. Yazının amacı, okuyucuyu bilgilendirmektir. Bu nedenle bu paragrafta açıklayıcı anlatım yoğunluktadır.)
Örnek 2
Sıfatlar, kendilerinden sonra gelen isimlerin rengini, durumunu, biçimini, sayısını ve diğer bazı özelliklerini belirten veya niteleyen sözcüklerdir. Niteleme ve Belirtme sıfatları olmak üzere iki başlıkta incelenir. Herhangi bir isme ”Nasıl?” sorusunu sorduğumuzda aldığımız cevap niteleme sıfatıdır.
(Üstteki paragrafta da sıfatlar hakkında çeşitli bilgiler verilmiş ve okuyucunun herhangi bir konu hakkında bilgilenmesi sağlanmıştır. Haliyle kullanılan anlatım biçimi açıklayıcı anlatımdır.)
Örnek 3
Kış aylarında sazan balığı avlamak, diğer mevsimlere nazaran çok daha zordur. Bu aylarda su yüzeyi çok soğuk olduğu için sazanlar, yaşadığı göletlerin en derin yerlerine gider ve kolay kolay sığ bölgelere uğramazlar; zira göletlerin en derin yerleri, kış aylarında en sıcak alanlardır. Suyun soğukluğundan dolayı hareketsiz kaldıkları için de çok yemlenme ihtiyacı hissetmezler. Doğal olarak, oltadaki yemi bir sazanın önüne rast getirmediğiniz sürece kışın sazan yakalamanız neredeyse imkansızdır.
(Bu metinde ise sazan balığının hangi mevsimde yakalandığı veya yakalanmadığı hakkında açıklayıcı bilgiler verilmiştir. diğer metinlerde olduğu gibi burada da asıl amaç okuyucuyu aydınlatmak, bilgilendirmektir.)
Örnek 4
Doktor olmak için izlenmesi gereken yollar şunlardır: Öncelikle okuduğunuz lisede sayısal bölümü tercih etmelisiniz. Lise bittikten sonra TYT ve AYT sınavlarına katılmanız ve yeterli puanı almanız gerekir. Yeteri puanı alanlar istedikleri üniversitenin Tıp Fakültesi bölümünü tercih edebilirler. 6 yıllık bir eğitimden sonra da meslek hayatına atılabilirler.
(Doktor olmanın aşamalı hakkında bilgi veren bu paragraf da açıklayıcı anlatıma örnek olabilecek kısa bir metindir.)